NoSQL

NoSQL Nedir?

NoSQL (Not Only SQL), ilişkisel veritabanlarının (SQL) aksine tablo yapısı kullanmayan ve esnek veri modeline sahip veritabanlarını ifade eden bir kavramdır. NoSQL veritabanları, büyük ölçekli veri yönetimi ve esneklik gerektiren uygulamalar için geliştirilmiştir.

NoSQL Ne İşe Yarar?

NoSQL veritabanları, büyük veriyi yönetmek, dağıtık sistemlerde ölçeklenebilirlik sağlamak ve hızlı veri erişimi sunmak amacıyla kullanılır. Geleneksel SQL veritabanlarının sınırlamalarını aşmak için geliştirilmiştir.

Örnek Kullanımlar

Sosyal medya platformlarında büyük miktarda kullanıcı verisini işlemek.
E-ticaret sitelerinde anlık ürün stok değişikliklerini takip etmek.
IoT (Nesnelerin İnterneti) cihazlarından gelen verileri kaydetmek ve analiz etmek.
Gerçek zamanlı analiz ve büyük veri işleme sistemlerinde kullanmak.

NoSQL’in Tarihi ve Gelişimi

NoSQL kavramı 1998 yılında Carlo Strozzi tarafından kullanılmış olsa da, günümüz modern NoSQL sistemleri 2000’li yılların sonlarında büyük ölçekli web uygulamalarının ihtiyaçlarıyla ortaya çıkmıştır.

Önemli Gelişmeler

2000’ler: Google BigTable, Amazon DynamoDB ve Facebook’un Cassandra gibi sistemleri geliştirmesi.
2010’lar: MongoDB ve Redis gibi popüler NoSQL veritabanlarının yaygınlaşması.
Günümüz: NoSQL veritabanları büyük veri, makine öğrenimi, IoT ve dağıtık sistemlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

NoSQL Kullanım Alanları

NoSQL veritabanları farklı sektörlerde ve teknolojilerde kullanılmaktadır:

Sosyal Medya: Facebook, Twitter gibi platformlar büyük miktarda kullanıcı verisini NoSQL veritabanlarında saklar.
E-Ticaret: Amazon, eBay gibi siteler müşteri davranışlarını analiz etmek ve öneri sistemleri geliştirmek için NoSQL kullanır.
Finans: Bankalar ve kripto para sistemleri, büyük ölçekli işlem verilerini depolamak için NoSQL kullanır.
Oyun Sektörü: Gerçek zamanlı oyuncu verileri ve skorları için Redis veya MongoDB gibi NoSQL çözümleri kullanılır.
IoT ve Büyük Veri: Sensörlerden gelen büyük miktardaki veriyi yönetmek için NoSQL tercih edilir.

NoSQL’in Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar

Yüksek ölçeklenebilirlik: Yatay ölçekleme ile kolayca genişletilebilir.
Esnek veri yapısı: Şema gereksinimi olmadan JSON, XML, anahtar-değer formatları gibi farklı veri türlerini saklayabilir.
Hızlı veri işleme: Büyük veri işlemlerinde yüksek performans sağlar.
Dağıtık mimari: Farklı sunuculara dağıtılarak çalışabilir, bu da performansı artırır.

Dezavantajlar

Veri tutarlılığı zayıf olabilir: Çoğu NoSQL sistemi "CAP Teoremi" gereği tutarlılık (consistency) yerine erişilebilirlik (availability) ve bölünebilirlik (partition tolerance) üzerine odaklanır.
SQL kadar olgun değil: Geleneksel SQL sorgularına alışkın geliştiriciler için öğrenme eğrisi olabilir.
ACID desteği sınırlı olabilir: Çoğu NoSQL veritabanı ACID (Atomicity, Consistency, Isolation, Durability) yerine "eventual consistency" prensibini kullanır.

NoSQL Türleri ve Veri Modelleri

NoSQL veritabanları farklı veri modellerine göre 4 ana gruba ayrılır:

Anahtar-Değer (Key-Value) Veritabanları

Nasıl Çalışır? Veri, anahtar (key) - değer (value) şeklinde saklanır.
Örnek: Redis, Amazon DynamoDB, Riak
Kullanım Alanları: Önbellekleme, oturum yönetimi

Doküman (Document) Veritabanları

Nasıl Çalışır? JSON veya BSON formatında belge tabanlı veri saklar.
Örnek: MongoDB, CouchDB
Kullanım Alanları: Web uygulamaları, içerik yönetim sistemleri

Sütun Tabanlı (Wide-Column) Veritabanları

Nasıl Çalışır? Geleneksel ilişkisel tablolar yerine esnek sütun depolama modeli kullanır.
Örnek: Apache Cassandra, Google BigTable
Kullanım Alanları: Büyük veri analizi, zaman serisi verileri

Grafik (Graph) Veritabanları

Nasıl Çalışır? Veriyi düğümler (nodes) ve bağlantılar (edges) şeklinde saklar.
Örnek: Neo4j, ArangoDB
Kullanım Alanları: Sosyal ağ analizleri, öneri sistemleri

NoSQL vs SQL Karşılaştırması

Özellik	SQL (İlişkisel Veritabanları)	NoSQL
Veri Yapısı	Tablo (satır ve sütun)	Esnek (JSON, Anahtar-Değer, Doküman vb.)
Sorgu Dili	SQL (Structured Query Language)	Özel API’ler veya sorgu dilleri
Ölçeklenebilirlik	Dikey ölçeklenebilir	Yatay ölçeklenebilir
ACID Desteği	Tam destek	Çoğu NoSQL sisteminde sınırlı
Kullanım Alanı	Geleneksel uygulamalar, finans, ERP	Büyük veri, dağıtık sistemler, gerçek zamanlı analiz

Popüler NoSQL Veritabanları

Veritabanı	Türü	Kullanım Alanı
MongoDB	Doküman	Web uygulamaları, içerik yönetimi
Redis	Anahtar-Değer	Önbellekleme, oturum yönetimi
Cassandra	Sütun-Tabanlı	Büyük veri analizi, IoT
Neo4j	Grafik	Sosyal ağlar, öneri sistemleri
Amazon DynamoDB	Anahtar-Değer	Dağıtık sistemler, e-ticaret

Sonuç

NoSQL, modern uygulamalarda esneklik, yüksek performans ve büyük veri yönetimi açısından büyük avantajlar sağlar. Geleneksel SQL veritabanlarının ölçeklenebilirlik sorunlarını çözen NoSQL çözümleri, günümüzde büyük veri, gerçek zamanlı uygulamalar ve dağıtık sistemler için vazgeçilmez hale gelmiştir.